Przed Wami ostatni wpis z cyklu – metody badań pedagogicznych. Materiały skierowane są głównie dla studentów, którzy piszą prace licencjackie i magisterskie. Każdy musi przez to przebrnąć, mam nadzieję że choć troszkę ułatwiam Wam zadanie. Dzisiaj skupię się na technikach i narzędziach badawczych.
Techniki i narzędzia badawcze
Techniki badań „są to czynności praktyczne, regulowane staranie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzonych informacji” (T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001, s. 85).
Narzędzie badawcze jest „przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań”. (T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001, s. 71).
Co to jest ankieta?
Ankieta jest to „technika gromadzenia informacji polegająca na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera” (T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001, s. 96). Osoby objęte badaniami ankietowymi muszą tworzyć grupę reprezentatywną dla danej populacji. Wymaga to zastosowania metod statystycznych, umożliwających stwierdzenie jaki powinien być skład grupy, aby była ona reprezentatywna. Z reguły przybierają postać drukowanego formularza, na którym umieszczone są pytania i wolne miejsca na wpisywanie odpowiedzi lub też gotowymi odpowiedziami, z których badany wybiera, te, które uważa za prawdziwe. Pytania muszą być zawsze konkretne, ścisłe i jednoproblemowe. Składają się z pytań otwartych (całkowita swoboda odpowiedzi). Ankieta dotyczy przeważnie wąskiego problemu, lub szerszego rozbitego na kilka szczegółowych.
Kafaterią można podzielić na:
- zamkniętą – ograniczony zestaw odpowiedzi, poza który ankietowany nie może wyjść
- półotwartą – zestaw możliwych odpowiedzi, zawierający punkt oznaczony „inne” pozwalający na odpowiedź, która nie była objęta w zestawie możliwych odpowiedzi
- koniunktywną – pozwala na wybranie kilku odpowiedzi, dając potem możność obliczenia częstotliwości wyboru poszczególnych odpowiedzi, tym samym utworzeniu hierarchii.
W tworzeniu pytań do kwestionariusza ankiety najważniejszą rzeczą jest dbałość o odpowiednią ich formę i treść m.in.:
- muszą dotyczyć wyłącznie spraw istotnych z punktu widzenia podejmowanych problemów badawczych
- muszą być zrozumiałe jednakowo przez osoby badane
- odpowiedzi nie mogą być zbyt trudne
- pozbawione nadmiernej sugestii
- stosowanie grzecznościowej formy
Jest to najczęściej stosowana technika badań, przy badaniach na licznej grupie ankietowanych. „Ankieta jest niezastąpiona w badaniach jako narzędzie poznawania cech zbiorowości, faktów, opinii o zdarzeniach, danych liczbowych” (T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001, s. 97).
Co to jest wywiad?
Wywiad służy do poznania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości. Poprawność przeprowadzenia wywiadu zależy od wielu czynników. Jednym z najważniejszych elementów są przygotowane dyspozycje (najczęściej kwestionariusz). Warto się również zastanowić czy mają one związek z podejmowanym problemem badawczym, czy są poprawnie sformułowane, czy są rozumiane przez osoby badane. Ważny jest również sposób zadawania pytań. Unika się zadawania pytań w sposób mechaniczny, nagłej zmiany tematu, zaskakiwania pytaniami najmniej oczekiwanymi przez badanych. Ze względu na prowadzenie wywiadu można wyróżnić:
- wywiad jawny – badany jest poinformowany o celach, charakterze i przedmiocie wywiadu
- wywiad ukryty – badany nie jest informowany o roli ankietera, o celach i przedmiocie rozmowy
- wywiad jawny nieformalny – badany orientując się o fakcie prowadzenia z nim wywiadu, nie jest poinformowany o właściwym jego przedmiocie
- wywiad indywidualny i zbiorowy
Czynniki zakłócające wiarygodność informacji:
-respondent – może świadowie zafałszować prawdę. Wpływ ma również obawa respondenta przed narażeniem się panujących w danej zbiorowości konwenansom i stereotypom postępowania
-narzędnia badawcze – kwestionariusz, którego forma może w sposób istotny wpłynąć na uzyskany materiał. Kwestionariusz może być niewyczerpujący, nie zawierać wszystkich zagadnień. Posługiwanie się nieodpowiednim językiem (niejasnym lub niezrozumiałym).
-prowadzący badania-„który-jeśli stanowią ekipę-mogą różnie odbierać określone informacje, tendencyjnie ukierunkowywać tok badań, kłaść nacisk na poszczególne problemy” (T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001, s. 93).
Co to jest obserwacja?
Obserwacja jest uważana za najbardziej wszechstronną technikę gromadzenia materiałów. Jest czynnością badawczą polegającą na zbieraniu danych drogą postrzeżeń. Wymieniona technika dostarcza badaczowi naturalną wiedzę o obserwowanej grupie, a więc najbardziej prawdziwej. Można wyróżnić:
-obserwację otwartą – może je stosować każdy nauczyciel, wychowawca, organizator. Daje wiedzę o przedmiocie zainteresowań lub pracy, pozwalając na sprawniejsze działanie w określonej dziedzinie. Stosując ją uzyskujemy wiedzę ogólną o obiekcie badań, które dają podstawę do szczegółowego planowania dalszego toku badań.
-systematyczna obserwacja bezpośrednia lub pośrednia – oparta jest na planowanym gromadzeniu informacji przez określony czas w celu poznania lub wykrycia istniejących zależności między zjawiskami, rodzajami i kierunkami procesów zachodzących w zbiorowościach społecznych lub instytucjach. Wymaga zastosowania technik pomocniczych, nieodzownym elementem jest zaplanowanie następujących elementów: problematyki, czasu oraz sposobu gromadzenia materiału.
-obserwacja uczestnicząca (jawna lub ukryta) – występuje wówczas jeśli badający staje się uczestnikiem badanej zbiorowości i jest przez nia akceptowany. Obserwacja uczestnicząca jawna jest wtedy, gdy badana grupa jest poinformowana o roli badającego, natomiast ukryta występuje wtedy, gdy badana grupa nie jest świadoma roli nowe członka.
Techniki gromadzenia materiałów dzielimy na niestandaryzowane i standaryzowane. Do niestandaryzowanych możemy zaliczyć: notatki, opisy, rejestrację dźwiękową lub fotograficzną. Zdecydowanie doskonalszą techniką gromadzenia materiałów jest technika standaryzowana. Należą do niej arkusz obserwacji lub dziennik obserwacji. Pierwsza z technik zawiera wcześniej przygotowany kwetionariusz z wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami, które objać ma obserwacja. Natomiast dziennik obserwacji kategoryzuje spostrzeżenia ze względu na czas pojawiania się określonych faktów.
Czym charakteryzuje się badanie dokumentów i materiałów?
„Badanie dokumentów i materiałów jest techniką badawczą służącą do gromadzenia wstępnych, opisowych, także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. Jest także techniką poznania jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach. Samodzielnie moze rzadko występować w roli instrumentu naukowego poznania.” (T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001, s. 98). Można wyróżnić dwa rodzaje dokumentów:
- dokumenty kronikarskie – materiały statystyczne, obrazują określone sytuacje, dokumentujące fakty i działania. Prowadzenie badań pedagogicznych, monograficznych czy też terenowych
- dokumenty opiniodawcze – wszystkie osobiste materiały, powstałe bez udziału badacza. Należą do nich listy, pamiętniki, wypracowania.
Co to jest analiza treści?
„Analiza treści jest techniką badawczą służącą do obiektywnego, systematycznego i ilościowego opisu jawnej treści przekazów informacyjnych.” (T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2001, s. 102). Analiza treści dokumentów osobistych umożliwia nam stawianie diagnoz cech psychicznych osób i grup.
Uffff, jakość przebrneliśmy przez teoretyczny materiał związany z metodami badań pedagogicznych. Wszystko macie podane na tacy (wraz z przypisami), tylko nie kopiujcie ww treść w swoich pracach magisterskich/licencjackich. Potraktujcie wpis jako pomocniczą notatkę, powodzenia!
Jeśli macie pytania, śmiało piszcie 😀
Zobacz również:
Metodologia badań pedagogicznych – hipoteza, metody badań
Metodologia badań pedagogicznych – cel badawczy, problem badawczy, hipotezy
PROMOCJA
Szukasz profesjonalnych ćwiczeń, gier i zabaw ruchowych?
Chcesz mieć wszystkie materiały zawsze pod ręku?
Książka „90 gier i zabaw ruchowych z piłką” + 4 ebooki
Ponad 500 ćwiczeń, gier i zabaw ruchowych, skorzystaj z promocji już teraz!
